Historia uprawy zbóż

Zboża to rodzaj… traw. Początkowo rosły dziko, ale ludzie zauważyli, że ziarenka ukryte w ich kłosach nadają się do jedzenia. Polubili je i zaczęli uprawiać. Naukowcy odkryli ślady świadczące, że miało to miejsce już… 25 tysięcy lat temu! Zebrane ziarna rozdrabniano przy pomocy kamieni i wykorzystywano do przygotowania pokarmów. W Polsce tradycja uprawy zbóż jest znacznie krótsza, wiemy jednak, że 2 tysiące lat temu wykorzystywano już na naszych ziemiach żyto, proso, pszenicę, jęczmień i owies.

Co kryją w sobie zboża?

Do najpopularniejszych zbóż na świecie należą:

·         Pszenica – niezwykle ważna w Europie,

·         Ryż – szczególnie popularny w Azji,

·         Kukurydza – najchętniej wybierana w obu Amerykach,

·         Sorgo – spożywane głównie w Afryce,

·         Oraz żyto, jęczmień, owies, gryka i proso.

Głównym składnikiem zbóż są węglowodany złożone, przede wszystkim skrobia. Stanowią one źródło energii, która jest w organizmie uwalniana powoli, dzięki czemu wystarcza na dłużej. Ziarna zbóż dostarczają także błonnika pokarmowego, białka roślinnego oraz witamin i składników mineralnych.

Warto dbać, by w jadłospisie pojawiały się różnorodne zboża – każde z nich ma nieco inną wartość żywieniową, smak i możliwości wykorzystania w kuchni. Mogą pojawiać się w jadłospisie w postaci pieczywa, kasz, płatków oraz produktów i potraw przygotowywanych na bazie różnych rodzajów mąki.

Zboża w diecie najmłodszych

Produkty zbożowe powinny pojawiać się także w diecie najmłodszych. Niewielkie ilości można podawać maluszkowi już na początku rozszerzania diety, w 5. miesiącu życia. Zwykle poprzedzone są przez wprowadzenie pierwszych warzyw i owoców.

Składnikiem zbóż, który często niepokoi rodziców jest gluten. To mieszanina białek naturalnie zawartych w ziarnach niektórych zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, również owsa. Dawniej uważano, że sposób wprowadzenia glutenu do diety dziecka wpływa na ryzyko wystąpienia u niego celiakii. Badania tego jednak nie potwierdziły. Według aktualnych zaleceń produkty zawierające gluten należy wprowadzić w pierwszym roku życia. Tak jak w przypadku pozostałych produktów rozszerzających dietę, nie wcześniej jednak niż przed końcem 4. miesiąca. Przygodę z glutenem warto rozpocząć delikatnie - początkowo wystarczą niewielkie ilości produktu glutenowego, np. kaszki manny. Kiedy brzuszek dziecka zapozna się już z nowym składnikiem i zacznie go tolerować, można zacząć stopniowo zwiększać ilość produktów zawierających gluten.

Czy wiesz, że…? Ciekawostki na temat zbóż

Zboża kryją w sobie mnóstwo tajemnic. Oto niektóre z nich.

Pszenica jest jednym z najdłużej uprawianych zbóż - bardzo popularna była m.in. już w starożytnym Egipcie. Na świecie do dziś jest głównym źródłem białka roślinnego w diecie.

Chociaż nazwa na to nie wskazuje, to kasza manna powstaje nie z manny, a właśnie z pszenicy. Otrzymuje się ją z bardzo drobno zmielonych ziaren, dlatego od dawna wykorzystywana jest w dziecięcych jadłospisach Posiłki przygotowane z kaszy manny są delikatne i łatwostrawne, dlatego często poleca się ją wszystkim tym, których przewód pokarmowy jest szczególnie wrażliwy. Kaszka manna zawiera gluten, dlatego może pomóc wprowadzić ten składnik do diety dziecka.

Nie każda pszenica jest taka sama – znane jest aż około 20 różnych gatunków tego zboża. Jednym z nich jest orkisz. Uprawiano go już od czasów prehistorycznych, a w starożytności był w Europie wręcz podstawowym zbożem. Później trochę o nim zapomniano, ale teraz, jako zboże tradycyjne, znów staje się coraz bardziej popularny. Orkisz dostarcza żelazo ważne dla rozwoju funkcji poznawczych oraz cynk kluczowy dla odporności.

Jęczmień to, obok pszenicy, zboże o najdłuższej historii – początkowo człowiek zbierał jęczmień dziko rosnący, a później zaczął sam go uprawiać. Zboże to było popularne w Grecji już w czasach prehistorycznych – pojawiło się tam nawet wcześniej niż sami Grecy. Jęczmień to źródło błonnika pokarmowego w rozpuszczalnej formie, cynku potrzebnego do prawidłowego wzrostu, magnezu i witamin z grupy B.

Owies początkowo nie był zbyt lubiany przez rolników, ponieważ na polach pszenicy był… chwastem. Gdy dostrzeżono jego wartość odżywczą, zaczęto traktować go jednak jako pełnowartościowe zboże. Owies może pochwalić się wyjątkowym białkiem – jest go więcej niż w innych zbożach, a dodatkowo ma ono najwyższą wartość odżywczą. W swoich ziarnach kryje także tajemnicze β-glukany - szczególny rodzaj błonnika pokarmowego. Wiemy, że już dwa tysiące lat temu owies zajadali mieszkańcy wysp brytyjskich. Do dziś przodują oni w spożyciu tego zboża. Najpopularniejszym daniem na bazie owsa jest oczywiście śniadaniowa owsianka.

Żyto trudno pomylić z innymi zbożami – wyróżnia je głęboki, wytrawny, lekko orzeźwiający smak, który cenią smakosze. Najpopularniejsze jest w chłodniejszej, północnej części Europy, gdzie służy głównie do wypieku pieczywa, w tym znanego wszystkim pumpernikla. Wykorzystywany wtedy naturalny proces fermentacji mlekowej zwiększa przyswajalność składników odżywczych zawartych w ziarnach tego zboża.

Linia kaszek dla niemowląt Skarby Zbóż

Zboża kryją w sobie skarby. Dzięki nowym kaszkom z linii Skarby Zbóż, każde dziecko może mieć je na wyciągnięcie… łyżeczki! Tworząc nowe produkty wykorzystano aż 8 rodzajów zbóż – zboża glutenowe: orkisz, owies, jęczmień, żyto, pszenżyto i pszenicę oraz bezglutenowe: ryż i kukurydzę. Ułatwi to komponowanie różnorodnych dziecięcych jadłospisów. Każda z kaszek Skarby Zbóż zawiera witaminy oraz żelazo, ważne dla rozwoju poznawczego dziecka i odporności.

W skład nowej linii wchodzą:

·         Kaszka mleczna pszenno-owsiana „Owsianka”

Owsianka to jedno z ulubionych dań śniadaniowych ludzi na całym świecie. Ta kaszka sprawia, że zajadać się nią mogą teraz także najmłodsi, oczywiście w wersji dopasowanej do swoich wielkich potrzeb. Kaszka nie zawiera dodatku cukru, a jedynie cukry naturalnie występujące w składnikach. Wystarczy dodać do niej wodę, a miseczka wypełni się naturalnym smakiem zbóż. Dzięki obecności pszenicy, maluch łatwiej zaprzyjaźni się z glutenem. Nestlé „Skarby Zbóż”, cena rekomendowana przez producenta 11,99 zł

·         Kaszka mleczna owsiano-pszenno-żytnia „Owsianka”

Żyto nie jest zbyt popularne w diecie niemowląt, ale podane w towarzystwie owsa i łagodnej pszenicy może być doskonałą propozycją na śniadaniową owsiankę. Bogactwo różnorodnych zbożowych smaków to sposób na urozmaicenie jadłospisu dziecka, a 11 witamin pomoże zaspokoić wielkie potrzeby żywieniowe małego brzuszka. Kaszka nie zawiera dodatku cukru, a jedynie cukry naturalnie występujące w składnikach. Nestlé „Skarby Zbóż”, cena rekomendowana przez producenta 11,99 zł

·         Kaszka pszenna wanilia

Drobno zmielona pszenica, znana jako kaszka manna, to zwykle pierwszy produkt glutenowy w diecie dziecka. Wystarczy, że do kaszki z linii „Skarby zbóż” dodasz mleko następne, a stanie się ona pełnowartościowym posiłkiem zbożowym, dopasowanym do potrzeb niemowląt po 6. miesiącu. Waniliowy smak sprawi, że zbożowa propozycja stanie się dla nich jeszcze ciekawsza. Nestlé „Skarby Zbóż”, cena rekomendowana przez producenta 11,99 zł

·         Kaszka wielozbożowa z herbatnikiem

Każde zboże kryje w sobie nieco inne skarby, dlatego warto, by maluszek poznał jak najwięcej z nich. Kaszka wielozbożowa z herbatnikiem zawiera aż 8 zbóż, zarówno glutenowych (orkisz), jak i bezglutenowych (kukurydza), dzięki czemu pomoże urozmaicić dietę maluszka. Nestlé „Skarby Zbóż”, cena rekomendowana przez producenta 11,99 zł

Źródła:

1.        http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C405934%2Cludzie-probowali-uprawiac-zboza-juz-23-tys-lat-temu.html 

2.        Bański J.: Historia rozwoju gospodarki rolnej na ziemiach polskich. Zygmunt Górka, Andrzej Zborowski (red.) Człowiek i rolnictwo Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2009, s. 33–45

3.        Zarzecka K., Gugała M., Mystkowska I., Baranowska A., Zarzecka M., Falkowska K.: Owies siewny − wartość odżywcza i prozdrowotna oraz wykorzystanie przemysłowe. Med Rodz 2015; 4(18): 182-185

4.        Bondia-Pons I., Aura A.-M., Vuorela S., Kolehmainen M., Mykkanen H., Pountanen K.: Rye phenolics in nutrition and Health. Journal of Cereal Science 49 (2009) 323–336

5.        Widera A.: Charakterystyka jakościowa skrobi i właściwości reologicznych ciasta z mąki różnych odmian jęczmienia jarego. Żywność, 1999, 3(20)Supl.:96-104.

6.        Jagusiak K.: Zboża, rośliny strączkowe i warzywa w źródłach medycznych antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.) Praca doktorska, 2015.

7.        Przetaczek-Rożnowska I., Bubis E.: Zboża bezglutenowe alternatywą dla osób chorych na celiakię. Kosmos. Problemy nauk biologicznych. 2016, Vol. 65, 1(310): 127-140

8.        Berenji J., Dahlberg J.: Perspectives of Sorghum in Europe. J. Agronomy & Crop Science, 2004,  190, 332-338.

Ważna informacja

W okresie pierwszych 6 miesięcy życia dziecka zalecane jest wyłączne karmienie piersią. Po tym okresie należy rozpocząć wprowadzanie żywności uzupełniającej o odpowiedniej wartości odżywczej przy jednoczesnej kontynuacji karmienia piersią do ukończenia przez dziecko 2 lat i dłużej. Dzieci rozwijają się w różnym tempie, dlatego czas wprowadzenia posiłków uzupełniających należy skonsultować z lekarzem lub położną.