Niewiele dzieci rodzi się dokładnie w terminie obliczonym przez lekarza. Kiedy maluch przychodzi na świat pomiędzy 22. a 37. tygodniem ciąży, mówimy o porodzie przedwczesnym. Tuż po narodzinach wcześniak będzie wymagał szczególnej troski i opieki lekarskiej, będzie też dużo mniejszy i mniej samodzielny niż dzieci urodzone o czasie. Choć sytuacja taka dotyczy zaledwie kilku procent noworodków, warto wiedzieć, czego się spodziewać, gdy dziecko przychodzi na świat przed czasem. 17 listopada obchodzimy Światowy Dzień Wcześniaka.

Wcześniak – co to znaczy?

Określenie „wcześniak” dotyczy dzieci urodzonych przed czasem, czyli pomiędzy 22. a 37. tygodniem ciąży. W Polsce dotyczy to niecałych 7% noworodków. Skrajne wcześniactwo oznacza maluszki, które przyszły na świat przed 28. tygodniem ciąży, a ich masa urodzeniowa jest mniejsza niż kilogram[1]. Tak niedojrzałe wcześniaki mogą wymagać wielomiesięcznego leczenia, a konsekwencje przedwczesnych narodzin bywają trwałe i poważne.

Im bliżej wyznaczonego terminu porodu rodzi się wcześniak, tym większe są jego szanse na jego zdrowy, niezakłócony rozwój. Zawsze jednak przedwcześnie urodzony maluch będzie wymagać częstych, regularnych wizyt u lekarzy różnych specjalności, najlepiej aż do osiągnięcia wieku szkolnego. Monitoruje się wówczas jego rozwój oraz wyrównuje ewentualne nieprawidłowości, np. przy pomocy rehabilitacji. Troskliwa opieka i stały nadzór interdyscyplinarnego zespołu lekarzy znacząco zwiększą szanse wcześniaka na nadrobienie zaległości rozwojowych względem rówieśników[2].

Nie do przewidzenia

Przedwczesnym narodzinom nie da się zapobiec, ale często można je przewidzieć. Dlatego ważne jest, aby przyszła mama pozostawała pod opieką dobrego lekarza. Kiedy zostanie stwierdzony tzw. zagrażający poród przedwczesny, konieczna jest hospitalizacja ciężarnej w referencyjnym szpitalu specjalistycznym. Przyszłej mamie podaje się wówczas glikokortykosteroidy, czyli leki, które mają silne działanie przeciwzapalne, wpływają na metabolizm i uzupełniają niedobór hormonów[3]. Przenikają one do organizmu dziecka i powodują przyspieszone dojrzewanie ważnych życiowo narządów, szczególnie płuc. Ta prenatalna terapia, wdrożona przynajmniej 48 godzin przed porodem, pomaga uniknąć licznych powikłań przedwczesnego urodzenia[4].

Wcześniejszy poród może nastąpić w wyniku przewlekłych chorób matki lub schorzeń, takich jak nadciśnienie ciążowe, niewydolność szyjki macicy czy infekcje wewnątrzmaciczne. Jednak powodem zbyt szybkiego przyjścia dziecka na świat może być także stres i niestabilna sytuacja życiowa przyszłej mamy, jej nadmierne obciążenie pracą lub nieregularny tryb życia. Dlatego tak ważna jest dbałość kobiet w ciąży o zdrowie i dobrą kondycję. Warto zadbać o dostosowaną do stanu zdrowia aktywność fizyczną oraz o właściwy sposób żywienia. Prawidłowa, zbilansowana dieta przyszłej mamy rozpoczyna okres tzw. programowania żywieniowego, które trwa przez 1000 pierwszych dni życia dziecka, czas liczony już od poczęcia, i jest istotnym czynnikiem wpływającym na jego przyszłe zdrowie.

Co po narodzinach?

Maluch, który zbyt wcześnie opuścił brzuch mamy, powinien przebywać w podwyższonej temperaturze otoczenia i większej wilgotności powietrza. Najmniejsze wcześniaki wymagają też stałego monitorowania czynności życiowych organizmu, a w wypadku niedojrzałości układu pokarmowego – również żywienia dożylnego. To dlatego pierwsze tygodnie życia maluch spędzi zapewne w inkubatorze. Nie oznacza to jednak, że powinien przebywać w całkowitej izolacji. Wręcz przeciwnie – bardzo ważne jest, aby rodzice towarzyszyli przedwcześnie urodzonemu noworodkowi jak najczęściej. Dotykanie maluszka, mówienie do niego, głaskanie, a wraz z poprawą jego stanu zdrowia także noszenie i przytulanie go są niezbędne dla jego zdrowia i prawidłowego rozwoju.

Po narodzinach wcześniaka kluczowa jest też jak najwcześniejsza diagnostyka i możliwie szybkie rozpoznanie ewentualnych wad towarzyszących wcześniactwu. Umożliwia to ich skuteczne leczenie, ograniczenie odległych skutków chorób oraz wyrównywanie szans rozwojowych wcześniaków.

Bardzo ważne jest pozytywne nastawienie, a o nie nietrudno, gdy przyjrzymy się rozwojowi neonatologii. Jeszcze kilkanaście lat temu ratowano wyłącznie wcześniaki z masą urodzeniową powyżej kilograma, a aż połowa dzieci ważących mniej niż 750 gramów umierała. Obecnie ratowane są już dzieci urodzone w 22. tygodniu ciąży. A najmniejsze na świecie uratowane i – co istotne – prawidłowo rozwijające się dziecko, ważyło niecałe 0,5 kg i urodziło się w 21. tygodniu ciąży[5].

Inwestycja w zdrowie

Istotny dla zdrowia i prawidłowego rozwoju dzieci przedwcześnie urodzonych jest też prawidłowy sposób ich żywienia. Jak wynika z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia”[6], niecałe 60% mam karmi swoje dzieci naturalnie przynajmniej do 6. miesiąca. Tymczasem dla zdrowia wcześniaków mleko mamy jest szczególnie cenne. WHO zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia, a następnie jego kontynuację, z jednoczesnym rozszerzaniem diety.

Po okresie wyłącznego karmienia piersią, kluczowego w wypadku wcześniaków, bardzo ważny jest etap prawidłowego rozszerzania diety, wprowadzania pokarmów potencjalnie alergizujących i glutenu oraz dbałości o bezpieczeństwo i odpowiednią jakość żywności podawanej najmłodszym. Decyzję o tym, kiedy należy rozpocząć rozszerzeni diety wcześniaka, powinien podjąć lekarz prowadzący. Cennym wsparciem dla rodziców będzie z pewnością kalendarz żywienia dziecka w 1000 pierwszych dni. Jest to narzędzie online, pozytywnie zaopiniowane przez Instytut Matki i Dziecka, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” i Stowarzyszenie „Zdrowe Pokolenia”. Kalendarz można pobrać bezpłatnie ze strony www.1000dni.pl.

Noworodki urodzone przed czasem mają więcej szczepień – zarówno obowiązkowych, jak i zalecanych[7]. Z tego samego powodu nie powinny uczęszczać do żłobka[8]. Co jednak najistotniejsze, dzieci objęte prawidłową opieką po urodzeniu w szpitalu i po jego opuszczeniu mogą skutecznie nadrabiać zaległości rozwojowe, są utalentowane, mądre i zdrowe[9].

Nadesłał: Biuro prasowe http://www.1000dni.pl