Obejrzyj mini serial Fundacji Nutricia zrealizowany w ramach ogólnopolskiego, edukacyjnego programu „1000 pierwszych dni dla zdrowia”. Poznaj największe  wyzwania żywieniowe w tzw. „krytycznych okresach” rozwoju, w których organizm człowieka jest bardzo wrażliwy na nadmiar lub niedobór składników odżywczych.

Mechanizm programowania

Badania dotyczące programowania żywieniowego dowodzą, że niekorzystne warunki w życiu płodowym i w okresie wczesnego dzieciństwa mogą doprowadzić do nieodwracalnych zmian w budowie, metabolizmie i funkcjonowaniu narządów dziecka. Nieodpowiedni poziom składników odżywczych może bowiem przyczynić się do zmiany (przeprogramowania) metabolizmu oraz przebiegu procesów fizjologicznych i przez to zwiększać u dziecka predyspozycje do niektórych chorób w późniejszym okresie życia. Niedobór niektórych składników tj. białko, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz żelazo może wpłynąć na nieprawidłowy rozwój dziecka.

Efekty długofalowe

Prawidłowe żywienie w czasie ciąży, laktacji oraz pierwszych lat życia dziecka zapewnia mu nie tylko rozwój i optymalny stan odżywienia, ale również ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia w dorosłym życiu. Ma też wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, rozwój układu kostnego, zmniejszenie ryzyka chorób układu krążenia, nowotworów oraz otyłości. 1000 pierwszych dni życia to też czas utrwalania procesów fizjologicznych odpowiedzialnych za kontrolę apetytu i programowanie metabolizmu. Warto zapamiętać, że dbając o prawidłowe żywienie w okresie tego intensywnego wzrostu i rozwoju naszego dziecka, mamy ogromny wpływ na jakość jego życia teraz i w przyszłości.

Ciąża

Prawidłowa dieta kobiety w ciąży powinna się opierać na zasadach zdrowego żywienia. Nie należy stosować diet eliminacyjnych, mających rzekomo zapobiegać wystąpieniu alergii na pokarm u dziecka. Nie zostało to potwierdzone w badaniach naukowych. Są jednak produkty, które w ciąży należy wyeliminować. Są to: alkohol, surowe: mięso, ryby, owoce morza, jaja, niepasteryzowane mleko[1]. Ważne jest odpowiednie zbilansowanie diety ze względu na wyższe zapotrzebowanie m.in. na następujące składniki:

• żelazo – na które zapotrzebowanie w ciąży wzrasta aż o połowę[2], a niedobór może grozić przedwczesnym porodem oraz urodzeniem dziecka o niskiej masie urodzeniowej[3];
• kwasy tłuszczowe omega 3, w tym DHA – niezbędne do budowy mózgu i narządu wzroku[4],
• jod – którego niedobór może być przyczyną wad wrodzonych czy zaburzeń rozwoju psychomotorycznego.

Karmienie piersią

Celem, do którego należy dążyć w żywieniu niemowląt, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia[5]. Żeby prawidłowo się rozwijać dziecko potrzebuje różnorodnych składników odżywczych z mleka matki. Ta wyjątkowa kompozycja wspiera prawidłowy rozwój, w tym odporność malucha. Mleko mamy, podobnie jak jej organizm, dostosowuje się do wszystkich kolejnych etapów rozwoju niemowlęcia. Zachowuje dość ustabilizowany skład, choć stężenie i proporcje składników mogą się zmieniać w zależności od fazy karmienia, pory dnia lub pory roku, a także potrzeb dziecka[6]. Warto wiedzieć, że zawartość niektórych składników w mleku mamy jest bezpośrednio związana z jej dietą, dlatego powinna ona zwrócić szczególną uwagę na właściwe zbilansowanie i obecność w diecie produktów zawierających jod, selen, foliany, kwasy omega 3 – DHA oraz witaminy: A, B6, B12, D, unikać zaś niekorzystnych dla zdrowia, przenikających do mleka składników, jak np. tłuszcze trans[7]. Nie należy stosować diet eliminacyjnych bez konsultacji z lekarzem pediatrą, gdyż taka dieta może być niedoborowa w energię i składniki odżywcze, co może stać się niebezpieczne dla zdrowia matki. Podsumowując: najlepsza dieta mamy karmiącej piersią to ta oparta o zalecenia przedstawione w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, czyli włączająca na co dzień warzywa i owoce oraz nieprzetworzone produkty, zawierające jak najwięcej witamin, składników mineralnych i substancji bioaktywnych oraz błonnika pokarmowego.

Żywienie niemowląt

Rozszerzanie diety dziecka powinno być zgodne ze schematem żywienia niemowląt oraz kalendarzem żywienia dziecka. Odpowiednim momentem jest okres pomiędzy ukończonym 17., a 26. tygodniem życia dziecka[8]. Wprowadzanie stałych pokarmów powinniśmy rozpocząć od warzyw, gdyż są przez dziecko trudniejsze do zaakceptowania, niż owoce. Badania wskazują, że dzieci, u których rozszerzenie diety zaczęto od warzyw, jedzą ich więcej w przyszłości[9]. Ważne by przyzwyczajać dziecko do picia wody zamiast soków. Ma to duże znaczenie w profilaktyce otyłości. Dla niemowląt najlepsza jest woda: źródlana lub niskozmineralizowana, niskosodowa, niskosiarczanowa naturalna woda mineralna. Kluczowe do nauki żucia i gryzienia oraz rozwoju aparatu mowy jest zaś dopasowanie do wieku dziecka konsystencji podawanych pokarmów. Żeby prawidłowo się rozwijać dziecko po skończeniu pierwszego roku życia potrzebuje sześć razy więcej witaminy D oraz cztery razy więcej żelaza i wapnia niż osoba dorosła, a mleko to nadal ważny składnik jego diety. Bardzo ważne, by mieć na uwadze fakt, iż organizm dziecka jeszcze się rozwija, jest wrażliwy i niegotowy na „dorosłą żywność”. Żywność dla niemowląt i małych dzieci jest oznaczona wskazaniem wieku i charakteryzuje się dużo surowszymi normami i kontrolą niż żywność ogólnego przeznaczenia[10]. Warto zadbać o jakość i bezpieczeństwo podawanych dziecku produktów.

Więcej informacji oraz eksperckie porady edukacyjne na temat żywienia na etapie ciąży, karmienia piersią oraz rozszerzania diety dziecka i właściwego żywienia dziecka do 3. roku życia można znaleźć na stronie ogólnopolskiego programu edukacyjnego „1000 pierwszych dni dla zdrowia”: www.1000dni.pl.

Zapraszamy do obejrzenia edukacyjnego mini serialu, który ma edukować i wspierać rodziców w codziennym żywieniu ich dzieci w 1000 pierwszych dniach życia:

• Karmienie piersią 

• Rozszerzanie diety 

• Żywienie dziecka po 1. roku życia 

O kampanii: Ogólnopolska kampania społeczno-edukacyjna „1000 pierwszych dni dla zdrowia” wspiera Rodziców w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych ich dzieci. Przyzwyczajenia i zachowania żywieniowe, które uda się wypracować z dzieckiem podczas 1000 pierwszych dni życia czyli od poczęcia do około 3. roku życia, będą miały istotny wpływ na jego zdrowie teraz i gdy dorośnie. Kampania została objęta honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka. Program realizowany jest od 2013 r. Więcej na: www.1000dni.pl

O inicjatorze: Inicjatorem kampanii jest Fundacja Nutricia, której misją jest edukacja o roli żywienia na różnych etapach życia człowieka. Wspieramy dzieci i rodziców, pacjentów oraz ich bliskich, jak również przedstawicieli środowiska medycznego, instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, realizując działania edukacyjne na temat roli żywienia oraz finansując badania naukowe. Za pomocą naszych działań dążymy do: edukowania przyszłych pokoleń o kluczowej roli odpowiedniego żywienia w okresie 1000 pierwszych dni życia, ograniczenia skali problemu niedożywienia w chorobie oraz budowania nawyków umożliwiających zdrowe starzenie się. Więcej na: www.fundacjanutricia.pl

[1] Wendolowicz A., Stefańska E., Ostrowska L., 2014, Żywienie kobiet w okresie ciąży. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20, 3, 341-345

[2] Jarosz M,. Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017 

[3] Stosowanie witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, Rekomendacje PTG, GinekolPol. 5, 2014, 85, 395-399

[4] Poradnik żywienia kobiet w ciąży, IMiD, 2013 

[5] Szajewska H., et al. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Pediatria 11.3 (2014): 321-338 

[6] Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016 

[7]  Jarosz M,. Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017 

[8] Szajewska H., et al. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Pediatria 11.3 (2014): 321-338

[9] Barends C. i in., Effects of repeated exposure to either vegetables or fruits on infant’s vegetable and fruit acceptance at the beginning of weaning, Food Quality and Preference, 2013; 29: 157-165[3] Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014 

 [10] Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014