Niedokrwistość, żółtaczka, uogólniony obrzęk, a nawet wewnątrzmaciczny zgon płodu – to możliwe następstwa choroby hemolitycznej wynikającej z konfliktu grup krwi u matki i dziecka. Szacuje się, że ten problem może dotyczyć nawet 24 proc. ciężarnych, a jego wczesne wykrycie i odpowiednia profilaktyka dają szansę zminimalizowania ryzyka wystąpienia powikłań. Przyszłe mamy mogą uzyskać bezpłatną pomoc w tym zakresie m.in. w Szpitalu Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej, który znalazł się na Mapie Placówek Przyjaznych Mamom Rh ujemnym.

Konflikt serologiczny

O konflikcie serologicznym mówi się, gdy organizm kobiety w ciąży zaczyna wytwarzać przeciwciała mające na celu neutralizację antygenów czerwonych krwinek jej nienarodzonego jeszcze dziecka. To działanie niszczy komórki płodu, doprowadzając do choroby hemolitycznej, której skutkiem mogą być poważne powikłania grożące dziecku w trakcie ciąży lub po jego narodzinach. Dzieje się tak, gdy dziecko dziedziczy grupę krwi od ojca – niezgodną z grupą krwi matki.

Konflikt serologiczny jest związany z niezgodnością określonych antygenów obecnych na krwinkach czerwonych matki oraz dziecka. Prowadzi do pojawienia się tzw. choroby hemolitycznej płodu lub noworodka, która może skutkować na przykład niedokrwistością, żółtaczką, uogólnionym obrzękiem a nawet wewnątrzmacicznym zgonem płodu. Do rozwoju konfliktu serologicznego dochodzi najczęściej, gdy kobieta jest Rh ujemna, czyli nie posiada na powierzchni swoich krwinek antygenu D i nosi dziecko posiadające grupę krwi Rh dodatnią, czyli taką, na której ten antygen występuje. Taka sytuacja może jednak dotyczyć także innych antygenów Rh – a co za tym idzie każdej ciężarnej. Obecnie mamy skuteczne metody zapobiegania rozwojowi takiej sytuacji obejmujące odpowiednią diagnostykę i profilaktykę śródciążową – komentuje dr hab. Justyna Teliga-Czajkowska, ginekolog-położnik ze Szpitala Klinicznego im. ks. Anny Mazowieckiej.

Mamy Rh-

Diagnostyka w kierunku konfliktu serologicznego to m.in. test na obecność przeciwciał odpornościowych we krwi matki – powinien on zostać wykonany jak najwcześniej u każdej ciężarnej.  Jeżeli badanie nie potwierdzi obecności przeciwciał u pacjentki z dodatnim czynnikiem Rh, może ona spać spokojnie. Sprawa wygląda nieco inaczej w przypadku tzw. mam Rh-.

Badanie w kierunku konfliktu serologicznego powinno być wykonane u każdej ciężarnej podczas pierwszej wizyty u lekarza po potwierdzeniu ciąży. W przypadku kobiet Rh dodatnich ujemny wynik zamyka temat, jednak kobiety Rh ujemne są obarczone zwiększonym ryzykiem wystąpienia takiego konfliktu. Dlatego w ich przypadku badanie powinno być powtarzane przynajmniej raz w każdym trymestrze ciąży. Podaje się im również rutynową profilaktykę śródciążową,w postaci immunoglobuliny anty RhD między 28 a 30 tygodniem ciąży. Po porodzie, jeżeli noworodek ma grupę krwi Rh+ niezbędne jest jej ponowne zastosowanie – dodaje ekspertka.

Diagnostyka i leczenie

Gdy natomiast test potwierdzi wystąpienie konfliktu serologicznego, niezbędna jest dalsza diagnostyka, ocena stanu dziecka, a w przypadku potwierdzenia choroby hemolitycznej podjęcie leczenia jeszcze w trakcie ciąży.

Jeżeli badanie potwierdzi obecność przeciwciał odpornościowych we krwi matki, należy je zidentyfikować i określić stężenie (miano). W takiej sytuacji sprawdza się również, czy u dziecka występują cechy choroby hemolitycznej. Jeśli tak, niezbędne jest wdrożenie odpowiedniego postepowania terapeutycznego, czyli tzw. transfuzji bezpośrednio do układu krwionośnego płodu jeszcze w brzuchu mamy - kontynuuje dr hab. Justyna Teliga Czajkowska.

Ważna inicjatywa

Kampania społeczna Przyjaźni Mamom Rh- ma na celu podniesienie świadomości społecznej na temat konfliktu serologicznego oraz zapewnienie dostępu do profilaktyki śródciążowej. Dlatego na stronie internetowej inicjatywy znajduje się oficjalna mapa, na której wyróżniono placówki przyjazne mamom Rh- czyli zapewniające ciężarnym odpowiednią edukację, diagnostykę i profilaktykę w zakresie konfliktu serologicznego. Co ważne – takie wsparcie jest bezpłatne i dotyczy również kobiet, które prowadzą ciążę w innych ośrodkach lub nie posiadają ubezpieczenia zdrowotnego.